In de vorige blogs heb ik iets gedeeld over het leven van Augustinus en zijn spiritualiteit. In dit blog is zijn spiritualiteit een spiegel voor de mijne. Proeven van de spiritualiteit van Augustinus smaakt naar meer.
Een ander beeld van Augustinus
Wat heb ik genoten van het lezen van de teksten uit de Belijdenissen. Ik heb Augustinus toch altijd gezien als een ‘gereformeerde theoloog’ avant la lettre. Strak, helder, duidelijk. Dat beeld is veranderd sinds het lezen van deze teksten: Contemplatief, mystiek, vol van paradoxen. Teksten raakten me, dat begon al in de inleiding in het ‘Jij in mij en ik in Jou’. Teksten om in mezelf rond te laten gaan, op te kauwen en te herkauwen. Hij verwoord thema’s op zo’n manier die ik zelf zo ervaar maar niet onder woorden kan brengen. Dat geeft herkenning.
Actueel en oud
Zijn teksten lijken zo uit het heden te komen – soms lijken ze het denken van een postmodern mens te verwoorden – en tegelijk zijn ze oud. Hiermee zijn zijn woorden universeel. Tegelijk stoei ik met het neo-platonisme wat her en der door klinkt en soms bijna dualistisch lijkt. Het helpt me te begrijpen dat dit verbonden is met de tijd waarin Augustinus leefde, dat hij woorden uit zijn eigen taalveld gebruikte om zijn gedachten onder woorden te brengen.
Zoeken en lofprijzen
Augustinus heeft een bijzondere combinatie van het stellen van diepe doorwrochte vragen en intieme en toch uitbundige lofprijzing. Die combinatie van de ratio, het intellectuele en tegelijk het intieme relationele raakt mij. Het is niet of-of, maar en- en. Ik weet dat en ervaar dat, maar zie het om me heen zo vaak tegen elkaar uitgespeeld worden. Augustinus legt hier een stevig basis voor met zijn zoekvragen. Hij zoekt naar het aangezicht van God en deelt dat met mensen om hem heen. Hoe kunnen we zoeken als we niet weten wat we zoeken? Hoe kunnen we spreken van zoeken, als we het gezochte al impliciet kennen? God was er al in mijn zoeken.
Zo ontstaat een cirkelbeweging: waar ik naar zoek, leidt mij vanaf het begin bij mijn zoeken, als een verre herinnering, als de rusteloosheid van het hart, als een begeerd geluk. Dit is iets wat ik herken en wat ik ook herken bij veel mensen om me heen. Is dit niet een universeel verlangen, een universele onrust?
Mijn God
Augustinus spreekt consequent over ‘mijn’ God, ‘mijn’ Heer. Als post-evangelical is dat wel weer even wennen. Is het niet te personalistisch? Teveel God in mijn broekzak? Teveel ik en mijn Jezus? Vanuit mijn studie van het Lucasevangelie heb ik geleerd dat er ook een alles en allen insluitende liefde bestaat. Het gaat dan om een open relatie waarin er plaats is voor derden.
Ik zou derhalve niet zijn, mijn God, ik zou in het geheel niet zijn, als Jij niet was in mij. Of is het zo, dat ik niet zou zijn, als ik niet zou zijn in Jou, uit wie alles, door wie alles, in wie alles is? Ja, zo is het Heer, zo is het.
Augustinus, Confessiones, (ed. J. P’Donnell), Oxford 1992. 1.2.2. Vertaald door Huub Welzen
Door de verwoording, de zoekende vragen van Augustinus ervaar ik het niet als uitsluitend. Hij verwoordt het persoonlijk en intiem en tegelijk zo ruim en beredeneerd dat ik meer van hem wil lezen. Het ‘zo is het’ zie ik als een ontdekking, een verzuchting, geen dogma. God blijft een mysterie in haar nabijheid en dat is een verademing.
Paradoxen
Augustinus spreekt veel in paradoxen. Ik merk dat het denken in paradoxen mij helpt om de diepere ervaring van spiritualiteit woorden te geven en te duiden. Het is niet of-of, maar vaak en-en. God in mij en ik in God. God buiten mij en God in mij. Zo oud en toch zo nieuw. Onveranderlijk en alles veranderend. Het helpt mij om meer van God te begrijpen, zowel Gods grootheid als nabijheid te zien en te kunnen ervaren. God liefhebben met heel mijn verstand helpt mij om God lief te hebben met heel mijn hart. In de gebeden die ik thuis bid komen die paradoxen ook voor:
Heer, U heeft altijd licht geschonken in mijn duisternis
deel uit avondgebed Northumbria Community
én hoewel het nu nacht is
Vandaag geloof ik.
In het laatste blog over Augustinus lees je meer over verlangen, gemis en omvorming.
Beeld: Augustine of Hippo by Sandro Botticelli