Kijk je mee naar het schilderij Elia op de Horeb van Sieger Köder? Ergens kwam ik de titel tegen: ‘Onverwacht- de nabijheid van God’. Sinds een collega me een aantal jaar geleden op de schilderijen van Sieger Köder attent maakte, verwerk ik ze met enige regelmaat in preken en meditaties. In een serie van 3 blogs ga ik in op dit schilderij.
Sieger Köder (1925-2015) was een Duitse kunstenaar die later priester is geworden. Hij wordt gezien als iemand die preekt met beelden. Zijn expressionistische schilderijen werken bewust op de emotie van mensen om zo de Woord-Beeld boodschap naar het heden over te brengen, om zo mensen te raken in hun emoties en het verhaal te verbinden met hun leven, met hun innerlijk.[1] In ruim 150 van zijn schilderijen zijn Bijbelse verhalen verwerkt. Deze zijn samengebracht in het boek ‘Die Bilder der Bibel’. De meeste van deze 150 schilderijen uit dit boek hangen in het Sieger Köder Museum in Ellwangen.
Er is in zijn schilderijen altijd veel te zien, hij geeft verrassende en alledaagse interpretaties aan Bijbelverhalen die soms verwarrend kunnen zijn. Wie zitten er bij Jezus aan tafel als Hij het brood breekt? Zijn dat de mensen die ook bij mij aan tafel zitten? Sieger Köder heeft drie schilderijen waarop Elia afgebeeld is. Op het eerste schilderij ga ik kort in om het verhaal van het middelste schilderij te naar voren te halen.
Elia
Het eerste schilderij van Sieger Köder over Elia is getiteld ‘Elia’. In dit schilderij zijn twee gebeurtenissen samengevat. Je ziet Elia onder de bremstruik, dit refereert aan het verhaal van Elia in 1 Koningen 19: 4-7.
Na de geschiedenis met Achab en de offers op de Karmel vlucht Elia voor de dreiging van Izebel naar het zuiden. Hij gaat bij Berseba de woestijn in, zet zich neer onder een bremstruik en smeekt om dood te gaan. Dan is daar de bode van de Heer met een broodkoek en een kruik water. Elia heeft hier een kameelhaar gele mantel, een gebedssjaal rond zijn hoofd en naast brood en de kruik aan de rechterkant zien we raven en brood aan de linkerkant. De kruik, de raven en het brood rechts verwijzen naar 1 Koningen 17, het eerste verhaal over Elia, waarbij hij zich verbergt aan de beek Kerit en de raven hem voeden met brood en vlees. Dit brood aan de linkerzijde ziet er anders uit, het symboliseert het eucharistisch brood.
Elia op de Horeb
Fenomenologisch gezien is er veel te ontdekken in dit schilderij. Neem maar eens de tijd om te kijken. Wat zie je?
Het is een schilderij met contrasten, wat in eerste instantie in vergelijking met andere schilderijen van Sieger Köder sober overkomt. Geen verbindingen met andere verhalen, geen interpretatie naar het heden, geen veelheid van mensen en beelden. Geen gezichten. Sober, er is weinig in beeld, er zijn weinig kleuren.
Tegelijk zijn de kleurcontrasten groot. Het rood van de mantel van Elia knalt eruit. Heeft hij nu een andere mantel dan eerder? Waar staat de rode mantel symbool voor? Op de achtergrond herhaalt het rood zich in de bomen, is dit vuur? Een helwitte bliksemschicht achter de donkere bomen. Op de voorgrond zijn afgebroken boomstammen te zien, in dezelfde kleur als het onderkleed van Elia, of het kleed wat zijn benen bedekt. We zien niet veel van Elia, feitelijk alleen zijn handen. Met een hand bedekt hij zijn gezicht, de andere hand is open en hier ligt een groen blad in. Blaadjes dwarrelen rustig langs. Een rustige wind wordt hiermee zichtbaar.
Hoe zit Elia?
Elia zit anders dan in het eerste schilderij. Daar zat hij diep gehurkt, zijn voeten en gezicht deels zichtbaar, met zijn hoofd in zijn handen, in elkaar gedoken onder de gele brem. Hier zit hij geknield in de ingang van een grot. Met zijn rode mantel heeft hij zijn gezicht bedekt. Elia heeft zijn hoofd gebogen, naar beneden gericht. Zijn rechterhand heeft hij voor zijn gezicht, zijn linkerhand ligt open in zijn schoot. Hij zit in een cocon van een grot te midden van gespleten bergen en afgebroken en afgebrande bomen. Ondanks alle dreiging die van de omgeving uitgaat, uitgedrukt door zwarte scherpe lijnen, ervaar ik Elia toch als iemand die veilig is. Juist door de ronde zachte vormen van zijn lichaam.
Door langer te kijken ontdek ik meer kleurnuances: de blauwpaarse donkere lucht rechtsboven en het groen onder Elia’s benen. Wat dat is, is me nog niet duidelijk. Is het mos? Zijn het bladeren? Veel nuances grijs met lila, beige en groenige kleurtonen.
Wat zie jij als je naar dit schilderij kijkt?
[1] https://famvin.org/wiki/The_art_of_accompaniment#Who_is_Sieger_K.C3.B6der
Bron uitgelichte afbeelding: pixabay